Sebep sonuç diyagramları, karşılaşılan problemlerin muhtemel sebeplerini derinlemesine düşünme imkanı sağlar. Bu tür teknikler kullanılmadığında çoğunlukla yapılan hata, en belirgin sebebe yoğunlaşılarak diğer olası sebeplerin göz ardı edilmesidir. Bu yüzden “Balık kılçığı” ismiyle bilinen sebep sonuç diyagramını öğrenerek uygulamakta fayda vardır.

Balık kılçığı diyagramı, 1943 yılında Dr. Kaoru Ishikawa tarafından geliştirilmiş olan ve şekliyle balık kılçığını andıran bir neden-sonuç diyagramıdır. Balık kılçığı diyagramı aynı zamanda yaratıcısının ismi sebebiyle “Ishikawa Diyagramı” olarak da bilinmektedir. Bu diyagrama verilen bir başka isim ise Fishikawa’dır. Balık kılçığı, problem çözmede kullanılan temel tekniklerden biridir.

Balık kılçığı diyagramı, bir problemin olası tüm sebeplerini ve aralarındaki ilişkiyi net bir şekilde belirlemek için kullanılır. Problem belirlendikten sonra oluşturulan ve kullanıcıların problem için genel bir bakış açısı geliştirmesini sağlayan bir tekniktir.

Balık kılçığı tekniğinin fikirsel adımları:

Problemi tanımlama:

Ele alınacak problem hakkında kısa bir bilgi verilir.

Nedenler üretme: 

Yapılandırılmamış beyin fırtınası tekniğini kullanma

Bu probleme neden olan faktörler nelerdir?

Bu nedenler arasındaki ilişkiler nelerdir? Gibi sorular üzerinde beyin fırtınası yapılabilir.

Yapılandırılmış beyin fırtınası tekniğini kullanma

Round Robin 6-3-5 denilen yöntemin içeriğinde, 6 kişi 5 dakikada 3 fikir sunar.

Balık kılçığı diyagramı 6 adımda nasıl oluşturulur?

1. Bir kağıdın üzerine yönü sağa doğru olan bir ok çizilmelidir.
2. Açıklanacak konunun başlığı, ‘’balığın omurgasını’’ temsil eden okun üzerine yazılmalıdır.
3. Daha sonra balığın omurgasına 45 derecelik açıyla oklar çizilir.
4. Okların üzerine ana nedenler yazılır.
5. Son olarak probleme neden olabilecek sebepler tüm ana kategoriler altında ayrıntılandırılır. Ayrıntılandırma yapılırken her kategori için “bu neden oluştu” sorusu sorularak hareket edilir.
6. Sonuç olarak farklı seviyelerde nedenler belirlenerek birbirleriyle ilişkilendirilir ve probleme neden olan temel etkenler bulunabilir.

Balık kılçığı diyagramı güçlü, çok yönlü ve nitelikli bir araçtır. Balık kılçığı yönteminin 3 temel faydası olduğu söylenebilir:

1. Belirlenen problemle ilgili açık tartışmaya olanak sağlar.
2. Bir problemi oluşturan birçok nedenin görülmesini ve anlaşılmasını sağlar.
3. Çalışan katılımı bütün düzeylerde olacağı için takım içinde daha iyi iletişim sağlar.

Ülkemizde genellikle kurumların Kalite Departmanları tarafından kullanılır. Ancak hemen her türlü iş modeli için kullanıma da uygundur.