Gardner tarafından ortaya atılan çoklu zeka teorisine göre, her yöneticinin ekipteki her üyenin bireysel farklılığını çok ciddi olarak ele alması gerekmektedir. Çoklu zeka teorisinin yönetim alanına sağladığı en büyük katkı, kişilerin değerlendirilme alanlarının sözel-dil ve mantıksal-matematiksel zeka alanlarının dışına çıkarak daha da genişletilmesi gerektiğini vurgulamasıdır.
Gardner bir davranışın bir zekâ olabileceğine dair birçok ölçüt belirledi. Bu ölçütler, beyin hasarından beynin korunması potansiyeli, bilgilerin, dahilerin ve diğer olağanüstü insanların varlığı gibi çeşitli konulardadır.
Gardner şu dokuz yeteneğin bu ölçütleri karşıladığını savunur:
- Uzamsal
- Sözel
- Mantıksal-Matematiksel
- Kinestetik
- Müziksel
- İçsel
- Sosyal
- Doğasal
- Varoluşsal
Yukarıdaki zekâ çeşitlerinin yanı sıra, ahlâk zekâsının da 10. boyut olmaya değer olduğunu belirtmektedir.
Kendi zeka tipinizi ve birlikte çalıştığınız kişilerin zeka tiplerini öğrenmek için her bir tipin kendine özgü özelliklerini inceleyebilirsiniz:
Sözel-Dilsel Zeka:
- Bu zeka tipine sahip birey dil öğrenmede ve telaffuzda oldukça başarılıdır.
- Kitap okumayı sever ve yazı yazmada başarılıdır.
- Karmaşık cümleleri kolaylıkla çözümleyebilir.
- Kelime ezberleme kapasitesi ve hızı yüksektir. Rahatlıkla büyük bir kitabı ezberleyebilir.
- Şiir yazma kabiliyetleri bulunur, şiir okumaktan hoşlanırlar.
- Karşıdaki kişiyi dinler ve ne denilmek istendiğini daha iyi fark eder.
- İkna kabiliyetleri yüksektir.
- Okuduklarını ve anladıklarını kolaylıkla yorumlarlar.
- Hitap gücü ve nutuk becerisi yüksektir.
- İnsanlara kendilerini dinletebilir.
Sayısal-Mantıksal Zeka:
- Bu zeka tipine sahip birey klasik IQ testlerinde oldukça başarılı olur.
- Matematik işlemlerini kolaylıkla yapar ya da yeni kuramları çabuk kavrarlar.
- Mantıksal örüntüleri ne kadar karmaşık olursa olsun çözmenin yolunu bulur.
- Bilgisayar programlama – algoritma ve elektronikteki mantıksal kapılar gibi sistemleri rahatlıkla kavrar ve özgün buluşlar yapabilir.
- Kesin doğru veya yanlış bilgiler daha tatmin edici bulunur.
- Satranç, dama gibi oyunlarda başarılıdır.
- Soyut düşünme becerisi oldukça gelişmiştir.
- Karar verme kabiliyeti oldukça gelişmiştir.
- Grafik ve istatistik okuma becerisi gelişmiştir.
Görsel-Uzamsal Zeka
- Bu zekaya sahip bireyler için geometrik şekiller karmaşık gelmez.
- Üç boyutlu geometrik şekiller üzerinde matematiksel işlemleri gerçekleştirirken oldukça başarılıdır.
- Çizim kabiliyeti oldukça gelişmiştir.
- Resim çizme konusunda başarılıdır ve ünlü ressamların tümünde bu özellik bulunur.
- Hafızasında görüntüleri inceleyebilecek düzeyde saklar. Örneğin bir defa gördüğü bir kişinin yüzünü unutmaz ve kağıda çizebilir.
- Evde veya ofiste eşyalarını kolaylıkla kaybetmez. Koyduğu bir nesnenin yerini hatırlar.
- Gözleri en önemli duyu organlarındandır.
- Hayal kurma durumu daha fazla gözlenir.
Bedensel-Kinestetik Zeka
- Fiziksel etkinliklerde daha başarılıdır.
- Mutlaka uğraştığı bir spor dalı vardır.
- Kaslarının kontrolüne %100’e yakın oranda sahiptir.
- Uzun süre bir yerde sabit kalmaktan hoşlanmaz, bu tür durumlarda ellerini ya da ayaklarını hareket ettirmeye başlar.
- Genellikle hızlı hareket etmeyi sever.
- Kısa mesafelerde zamanı varsa ulaşım araçlarını tercih etmek yerine yürümeyi tercih eder.
- Vücut dili kullanımı oldukça fazladır. Duygularını hareketleri ile belli eder.
Ritmik Zeka:
- Bu zeka alanına sahip bireylerin müzik kulakları gelişmiştir.
- Müzikleri hafızalarında doğru notalarla ve ritimle saklayabilir.
- Seslere duyarlıdır.
- Müzik aletlerini çabuk öğrenir ve kullanır.
- Sesini doğru kullanabilir.
- Ritmik konuşma veya hareket etme kabiliyeti vardır.
- Kulakları en önemli duyu organlarındandır.
- Duyduğu sesin hangi nota olduğunu bilir.
Doğacı Zeka:
- Doğayı sever ve korur.
- Hayvan besleme ve bitki yetiştirmeye istekli olur.
- Çevrenin temiz tutulması konusunda duyarlıdır.
- Açık havayı (doğayı) kapalı ortamlara tercih eder.
- Yeni bitki ve hayvan türleri görmek onların ilgisini çeker.
- Belgesel izlemeyi sever.
- Bahçede çalışmayı sever.
- Doğa olayları ilgisini çeker.
İçsel Zeka:
- Bağımsızdır.
- Kendi belirlediği hedefleri vardır.
- Bireysel başarıya odaklanır.
- Güçlü ve zayıf yönlerini tanır.
- Öz saygı ve sevgi yüksektir.
- Başkaları ile paylaşmadığı iyi özellikleri vardır.
- Kendi kararlarını kendisi verir.
Sosyal Zeka:
- Grup içinde doğal bir lider görünümündedir.
- Arkadaşları ile vakit geçirmekten hoşlanır.
- İletişim becerileri yüksektir.
- Başkalarına yardımcı olmada gönüllü olur.
- Problemli arkadaşlarına destek olur.
- Bir ya da iki tane çok sıkı dostu vardır. Bunun yanında onlarca yakın arkadaşı vardır.
- Organizasyon becerisi yüksektir.
- Diğerleri tarafından arkadaşlık için aranır.
Gardner’a göre bütün insanlar bu zeka tiplerinden en az birini barındırabiliyor.
Çoklu zeka teorisinden günlük hayatta nasıl faydalanabiliriz?
Bu kuram, sadece yöneticiler değil, sunum yapan kişiler ve eğitmenler tarafından da uygulanabilmektedir.
Çoklu zeka kuramına göre eğitmen, eğitim ortamını düzenlerken, işe katılımcıların işlerini hangi zeka türünü kullanarak gerçekleştirdiğini saptamakla başlamalıdır. Sonra eğitmen eğitimin başında, katılımcıların kullandıkları zeka türüne göre beyin jimnastiği çalışmaları yaptıracak, böylelikle onların zekalarını harekete geçirecektir. Bu “zekanın ayaklandırılması” aşamasıdır. Daha sonra artık “zekanın güçlendirilmesi” aşamasına geçilir. Bu aşamada eğitmen, zekalarını kullanmalarını sağlayacak etkinliklerle katılımcılarda ayaklandırdığı zekaları genleştirmeye, derinleştirmeye çalışır. Artık katılımcılar “Çoklu Zeka ile eğitim”e hazır hale gelmişlerdir. Son aşama ise “zekanın transferi” aşamasıdır. Bu aşamada geliştirilmiş olan zekaların gerçek dünyadaki problemlerin çözümüne uyarlanmış olması gerekir. Yani “Çoklu Zeka Kuramı”na göre düzenlenmiş eğitimle geliştirilmiş-derinleştirilmiş olan katılımcı; artık günlük yaşamdaki sorunlarına, geliştirdiği zeka tipi ile çözüm bulabilmelidir. Böylece geliştirilen zeka bireyin yaşantısının giderek bir parçası haline gelecektir.
Çoklu zeka, her şeyden öte, birlikte çalıştığımız kişileri tek boyutlu değerlendirmememiz gerektiğini vurgulayan bir teoridir. Karşınızdaki kişileri tanıyarak onlara yaklaşımınızı doğru belirlemeniz, kuracağınız iletişim temellerinin de daha sağlam atılmasını sağlar.
Kaynaklar:
http://www.dijitalders.com/icerik/86/4974/coklu_zeka_kurami_zeka_tipleri.html#.U3YH3Pl_uyU
http://egitim.ege.edu.tr/efdergi/issues/2004-5-1/2004-5-1-2.pdf
http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87oklu_zek%C3%A2_kuram%C4%B1
http://skyview.vansd.org/lschmidt/Projects/The%20Nine%20Types%20of%20Intelligence.htm
selinyetimoglu.com 